Październik: Nasze dzieci kontra urządzenia cyfrowe

Nasze dzieci kontra urządzenia cyfrowe….

Nasze życie nabiera coraz większego tempa. Wiele trudności sprawia nam skupienie uwagi
na tym, co dzieje się w tej właśnie chwili. Dzieci przestymulowane są nadmiarem bodźców
wizualnych i słuchowych. Telewizor, Komputer, telefon, tablet i masę innych elektronicznych
urządzeń z ekranem… Rozwój technologii jest nieunikniony, mówimy: czasy się zmieniają… Ale
czy nasze dzieci potrzebują być w tym z nami - dorosłymi?

Według specjalistów media wpływają zarówno na rozwój psychiczny jak i fizyczny dzieci.
Oglądanie programów telewizyjnych nie wymaga żadnego wysiłku. Jest bardzo łatwym, lecz
biernym sposobem spędzania czasu wolnego, co może prowadzić do niedostatecznej aktywności
fizycznej. Zbyt długotrwałe i częste korzystanie z mediów elektronicznych wpływa także na rozwój
poznawczy dzieci przede wszystkim poprzez: zahamowanie ich aktywności twórczej, wyobraźni,
rozwoju wymowy i słownictwa. Może prowadzić również do obniżenia poziomu koncentracji,
braku kreatywnego i logicznego myślenia, kłopotów z zapamiętywaniem. Maleje aktywność
fizyczna, kreatywne i twórcze myślenie, ubożeje słownictwo.

Dłuższy czas spędzony przed ekranem wiąże się również z gorszym snem, który jest
kluczowy dla rozwoju małych dzieci. Skutki tego mogą być znaczne: od wpływu na postawę ciała
aż po ryzyko otyłości. Warto też podkreślić, że niemowlęta oraz małe dzieci mają trudności w
czerpaniu korzyści z nauki poprzez telewizję, a ich zdolności zrozumienia treści pojawiają się
dopiero między 18. a 24. miesiącem życia.
Wiek, w którym najmłodsi zaczynają korzystać z urządzeń mobilnych, ciągle się obniża.
Niektórzy rodzice nie widzą nic złego w przekazywaniu swoich telefonów niemowlętom czy
rocznym pociechom. Przerażające są wyniki badania „Brzdąc w sieci” (2020 r.) - wykazało, że
nieco ponad połowa dzieci w wieku od 0 do 6 lat (54%) korzysta z urządzeń mobilnych takich jak
smartfon, tablet, smartwatch czy laptop. Wiek dziecka jest skorelowany z korzystaniem z urządzeń
mobilnych – im starsze dzieci, tym więcej z nich korzysta z urządzeń mobilnych: dzieje się tak w
przypadku trojga na czworo dzieci w wieku od 48 do 72 miesięcy (4 – 6 r.ż.). Średni wiek inicjacji
używania urządzeń mobilnych to 2 lata i 2 miesiące. Ponadto ponad połowa rodziców pozwala
dziecku korzystać z urządzeń mobilnych, kiedy spędza z nimi czas. Niemal dwie trzecie rodziców
daje dziecku urządzenie mobilne jako nagrodę. Ponad 80% rodziców daje dzieciom urządzenia
mobilne, kiedy dzieci się nudzą, a dwie trzecie rodziców daje dzieciom urządzenia mobilne gdy
dzieci płaczą lub marudzą.

Choć dla opiekunów włączenie dziecku bajki bądź gry na smartfonie czy tablecie może być
kuszące, gdy maluch wpada w histerię, przynosi bowiem wizję szybkiego uspokojenia pociechy,
takie działanie mogą przynieść jednak odwrotny do zamierzonego skutek. Nawyk korzystania z
elektroniki przez dziecko w celu poradzenia sobie z trudnymi zachowaniami prowadzi do tego, że
stosowanie innych strategii staje się nieskuteczne. Istnieje zatem poważne ryzyko uzależnienia od
technologii cyfrowych. Dzieci są bardziej podatne na uzależnienie od ekranów niż dorośli, przez to,
że ich kora przedczołowa nie jest jeszcze w pełni rozwinięta. Kora przedczołowa to część mózgu,
która odpowiada za kontrolowanie i regulację naszych emocji, myśli i działań. Jest to również
obszar mózgu szczególnie ważny dla rozwoju funkcji wykonawczych, takich jak planowanie,
podejmowanie decyzji i kontrola impulsów. W wyniku uzależnienia od mediów pojawia się agresja,
lęk oraz niskie poczucie własnej wartości.

Jak pomóc dziecku w okiełznaniu silnych emocji?
Badacze z Michigan Medicine podkreślają, że sporadyczne odwracanie uwagi dzieci poprzez
włączenie urządzenia elektronicznego, np. podczas podróży, nie prowadzi do negatywnych
skutków. Ważne jednak, aby nie stało się ono podstawowym narzędziem uspokajającym.
Alternatywne metody uspokajania, które pomóc samoregulacji emocji u najmłodszych to:
 Nazywanie emocji i wyjaśnianie co one oznaczają i jak sobie z nimi radzić. Pomocne w tym
mogą okazać się różnego rodzaju książeczki oraz gry planszowe, w których bohaterowie
doświadczają wachlarza emocji. Małym dzieciom, dla których pojęcie emocji jest abstrakcyjne,
pomóc może zastępowanie nazw kolorami, np. niebieski – znudzony, zielony – spokojny, żółty –
zazdrosny, czerwony – zły.
 Oferowanie działań zastępczych. Aby pozbyć się złości, dziecko może podskakiwać, biegać,
zgniatać w rączce plastelinę czy drzeć kartkę na kawałki – warto znaleźć wspólnie z dzieckiem
najlepszy sposób na trudne emocje.
 Akceptowanie uczuć dziecka i aktywne słuchanie jego potrzeb. Budowanie tym samym
poczucia bezpieczeństwa.
 Zadbanie o własne emocje – spokojny rodzic to dziecko, które łatwiej radzi sobie z własnymi
trudnymi przeżyciami.

To my, rodzice, jesteśmy odpowiedzialni za wychowanie swojego dziecka. Na nas spoczywa
obowiązek kontroli tego, co oglądają oraz nauczenia rozsądnego korzystania z telewizji, pokazania
konkurencyjnych form spędzania czasu wolnego.
Do najważniejszych działań należą:
• Przestrzeganie swoistego regulaminu korzystania z telewizji, Internetu i gier
komputerowych,
• Wyłączanie telewizora na czas posiłków, podczas zabawy dziecka, podczas rodzinnych
uroczystości itp.
• Na 1-2 godziny przed zaśnięciem zmiana formy aktywności: dziecko powinno czytać
książkę, bawić się zabawkami, spędzać czas z rodzicami.
• Kontrola tego, co dzieci oglądają i w co grają.
• Oglądanie telewizji/Internetu wraz z dziećmi.
• Wykształcenie u dzieci krytycznej postawy wobec prezentowanych treści oraz właściwego
sposobu korzystania z telewizji, wybierania wartościowych programów.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała zalecenia dotyczące czasu korzystania z
urządzeń ekranowych dla dzieci w różnym wieku.
 Dzieci w wieku od 0 do 1 roku nie powinny korzystać z urządzeń ekranowych, ponieważ
w tym okresie życia najważniejsze jest rozwijanie zmysłów przez interakcję z otoczeniem oraz
kontakt z opiekunem.
 Dzieci w wieku od 1 do 2 lat mogą korzystać z urządzeń ekranowych, ale czas spędzony
przed ekranem powinien być bardzo ograniczony do jednej godziny dziennie. Ważne jest, aby
korzystanie z urządzeń było interaktywne, a nie bierne, takie jak oglądanie filmów.
 Dzieci w wieku od 2 do 5 lat mogą korzystać z urządzeń ekranowych do dwóch godzin
dziennie. Ważne jest, aby korzystanie z urządzeń odbywało się pod opieką dorosłego i były to
zarówno treści interaktywne, jak i bierne, ale odpowiednie do wieku dziecka.
 Dzieci w wieku od 6 lat i starsze mogą korzystać z urządzeń ekranowych na dłużej, ale
nadal ważne jest, aby czas spędzony przed ekranem był kontrolowany i zróżnicowany do
maksymalnie 3 godzin dziennie. Dzieci powinny mieć możliwość korzystania z urządzeń
w sposób twórczy, np. tworząc własne treści.
Nieco bardziej rygorystyczni są polscy pediatrzy, którzy zalecają, aby dzieci:
• do 3 lat w ogóle nie korzystały z komputera i nie oglądały telewizji,
• od 3 do 7 lat spędzały przed ekranem jedynie 30 min. dziennie,
• od 7 do 12 lat poświęcały na multimedia godzinę.
Nauka przez obserwację, czyli świeć przykładem

Pamiętajmy, że dzieci to świetni obserwatorzy. Chętniej powtarzają zachowania ważnych
dla nich dorosłych, niż stosują się do ustalonych przez nas reguł. Jeśli na spacerze z dzieckiem
tkwisz z nosem w telefonie, trudno będzie wymagać od niego by nie robiło tak samo. Jeśli
chcesz by dziecko miało zdrową relację z nowymi technologiami, zadbaj najpierw o swoją higienę
cyfrową.

A gdy zdecydujesz się, że Twoja pociecha będzie właścicielem smartfona, to pamiętaj o tych
radach:
Ustalić w domu zasady ekranowe
Jeśli Twoje dziecko jest już w wieku, w którym coraz częściej korzysta z urządzeń
multimedialnych, pamiętaj o wprowadzeniu domowych zasad ekranowych. Najlepiej by
obejmowały wszystkich domowników. Możecie ustalić, że nie korzystacie z telefonów podczas
posiłków, 30 min przed snem i 30 min po przebudzeniu. Możecie spróbować wyznaczyć godziny
ciszy smartfonowej, np. po godzinie 21 wyłączacie wi-fi. Pokaż dziecku, że przestrzegasz tych
zasad i pomagaj mu ich przestrzegać!
Więcej informacji znajdziesz tutaj: https://www.domowezasadyekranowe.fdds.pl/.
Bądź z dzieckiem w internecie
Wejdź czasem z dzieckiem do internetu. Zobacz jakie treści ogląda, co go interesuje, co
podpowiadają mu algorytmy. Spróbuj stymulować umysł dziecka, zadając mu pytania, które wesprą
jego kreatywne myślenie. Na przykład: „co myślisz o tym filmiku?”, „co Ci się w nim najbardziej
podobało?” albo „jak uważasz, dlaczego ten influencer poleca ten produkt?”
Zaplanujcie wspólny detox cyfrowy
Możecie ustalić wspólny dzień lub weekend bez smartfonów i laptopów. Postarajcie spędzić ten
czas razem i na zewnątrz.
Warto też zwrócić uwagę na zalecenia, które przygotował Instytut Matki i Dziecka (2021).
Czas spędzany przed ekranem nie powinien wypierać korzystnych dla zdrowia i rozwoju dzieci i
młodzieży aktywności, takich jak:
 sen,
 aktywność fizyczna,
 bezpośrednie kontakty społeczne - rodzinne, towarzyskie z rówieśnikami,
 realizacja pasji i zainteresowań.

Mamy nadzieję, że ten artykuł wzbudzi u Państwa chwilę refleksji nad używaniem
telefonów i innych mediów w Waszym domu.
Walczmy o lepsze jutro dla swoich dzieci, tak wiele właśnie od NAS- opiekunów zależy.
Bibliografia:
https://cyberprofilaktyka.pl/blog/za-malo-zabawy-za-duzo-ekranow-wyzwania-wspolczesnychrodzicow_i41.html
https://saplings.pl/rozwoj-dziecka/wplyw-mediow-na-rozwoj-dziecka/
https://www.doz.pl/czytelnia/a17326-
Korzystanie_z_urzadzen_elektronicznych_przez_male_dzieci_prowadzi_do_dysregulacji_emocjon
alnej
https://www.who.int/news/item/24-04-2019-to-grow-up-healthy-children-need-to-sit-less-and-playmore.
https://naukatolubie.pl/acr/dzieci-przed-komputerem/